Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η δολοφονία του Άλκη ήταν η κορυφή του παγόβουνου

Το φαινόμενο της οπαδικής βίας που μαστίζει τη χώρα μας και επανήλθε στο προσκήνιο με τον πλέον τραγικό τρόπο, μετά τη δολοφονία του νεαρού Άλκη Καμπανού στη Θεσσαλονίκη, μίλησε στο www.kanaliena.gr και την Αθηνά Δαβαρία, η Ψυχολόγος – Κλινική Νευροψυχολόγος, MSc, Επισμηναγός ε.α, Καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας, Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας κα. v Ευγενία Παπαχρηστοπούλου.

Μεταξύ άλλων η κα. Παπαχρηστοπούλου σκιαγραφεί το προφίλ των δραστών τονίζοντας ότι ο φανατισμός και οι βίαιες εκδηλώσεις συσχετίζονται αφενός με την προσωπικότητα του ατόμου και αφετέρου με την ψυχολογία της μάζας που εκμεταλλεύονται κάποιοι ιθύνοντες. Μας μιλά για τον ρόλο που παίζει το οικογενειακό αλλά και σχολικό περιβάλλον και επισημαίνει ότι η Πολιτεία πρέπει να λάβει μέτρα κατά της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου και της υπόθαλψης εγκληματικών συμπεριφορών.

- Δημοσιογράφος: Ο πρωτοφανής κύκλος της βίας που οδήγησε στην τραγωδία με την εν ψυχρώ δολοφονία του 19χρονου Άλκη στη Θεσσαλονίκη, έφερε στην επιφάνεια και πάλι την οπαδική βία. Ποια είναι τα αίτια αυτού του φαινομένου;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η δολοφονία του Άλκη στην ουσία ήταν η κορυφή του παγόβουνου σε μία κοινωνία που ταλανίζεται από αλλεπάλληλες κρίσεις αρκετά χρόνια τώρα. Η παρούσα υγειονομική κρίση με τα συνεχιζόμενα περιοριστικά και πρωτόγνωρα μέτρα, τον περιορισμό της ελεύθερης έκφρασης και κίνησης και την ασαφή ακόμα πρόβλεψη για το μέλλον ρίχνει κι άλλα κάρβουνα στη φωτιά του φαινομένου τη βίας. Στην κοινωνία υπάρχει διάχυτος θυμός ο οποίος εκδηλώνεται όπως είδαμε με ποικίλους τρόπους.

- Η οπαδική βία κατά τη γνώμη μου είναι μία διάσταση του γενικού φαινομένου της βίας. Και βέβαια δεν είναι κάτι καινούργιο ούτε για την Ελλάδα αλλά ούτε και για τα διεθνή δεδομένα. Είναι σύμφυτο σχεδόν με τη γέννηση του ποδοσφαίρου, το οποίο αποτελεί κατεξοχήν χώρο διευκόλυνσης της βίαιης έκφρασης. Η ένταξη σε μία ομάδα ικανοποιεί την ανθρώπινη ανάγκη του να ανήκουμε κάπου, ανάγκη για αποδοχή, αγάπη, συλλογικότητα. Οι έφηβοι κατά τη φυσιολογική διαδικασία απόκτησης ταυτότητας τείνουν να εντάσσονται σε διάφορες ομάδες συνομηλίκων. Οι αθλητικές ομάδες είναι ένας πόλος έλξης αφού μέσα από αυτές υιοθετούν κάποια ταυτότητα. Ωστόσο, ο φανατισμός και οι βίαιες εκδηλώσεις συσχετίζονται αφενός με την προσωπικότητα του ατόμου και αφετέρου με την ψυχολογία της μάζας που εκμεταλλεύονται κάποιοι ιθύνοντες.

- Δημοσιογράφος: Ποιο είναι το ψυχολογικό προφίλ των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτές τις ομάδες;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Θα πρέπει να ξεχωρίσουμε εδώ τους απλούς οπαδούς από τους φανατικούς οπαδούς, τους οργανωμένους οπαδούς που συμμετέχουν σε μαζικές εκδηλώσεις, καταστροφές, επιθέσεις σε βάρος άλλων ατόμων. Οι τελευταίοι είναι άτομα που κατατρύχονται από ανασφάλειες, άτομα με ατελή ταυτότητα την οποία αποκτούν μέσα από την οπαδική ταυτότητα. Πρόκειται για άτομα που παίρνουν δύναμη και αξία προκαλώντας βλάβη σε άλλους, άτομα με ανεκπλήρωτες ανάγκες, επιρρεπή σε παραβατικές συμπεριφορές. Δηλαδή, ένα άτομο με βίαιες εκφάνσεις στη συμπεριφορά ή παραβατικές τάσεις θα ενταχθεί πιο εύκολα σε αυτές τις ομάδες όπου θα αποκτήσει υπόσταση αφενός και αφετέρου θα διοχετεύσει τη βίαιη ενέργειά του.

- Δημοσιογράφος: Δυστυχώς έχουμε θανατηφόρες επιθέσεις με απίστευτη αγριότητα. Τι τους ωθεί στο να σκοτώσουν έναν άνθρωπο που τις περισσότερες φορές δε γνωρίζουν καν. Είναι ικανοί και για άλλου είδους επιθέσεις;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Όταν ο Freud είδε την αγριότητα με την οποία σκότωναν οι άνθρωποι τους συνανθρώπους τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εισήγαγε στη θεωρία του το ένστικτο του θανάτου. Με τη διαφορά ότι εδώ δεν υπάρχει πόλεμος. Θεωρητικά για αυτούς, ο οπαδός της «άλλης» ομάδας ονομάζεται εχθρός και σαν εχθρός αντιμετωπίζεται. Στην ουσία, βρίσκονται σε μία φανταστική πολεμική κατάσταση. Επινοούν πόλεμο για να προασπίσουν τα συμφέροντα της ομάδας. Στην ουσία δεν υπάρχει καμία πραγματική ανάγκη υπεράσπισης, παρά μόνο εκδήλωσης άγριων ενστίκτων. Ο σκοπός είναι ένας: η ψευδαίσθηση της δύναμης. Μέσα από την σκοπούμενη άντληση δύναμης μπορεί να είναι ικανοί για οποιαδήποτε επίθεση. Μην ξεχνάμε ότι η βία γεννά βία και ικανοποιείται μόνο με αυτήν.

- Δημοσιογράφος: Τι ρόλο παίζει το περιβάλλον (οικογενειακό, σχολικό, επαγγελματικό); Η επιθετική συμπεριφορά είναι μέρος της καθημερινότητάς τους;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Οι ρίζες της οπαδικής βίας και κάθε μορφής βίας βρίσκονται στην οικογένεια ή γεννιούνται μέσα στους κόλπους της. Η επιθετικότητα σαφώς και δεν εκδηλώνεται ξαφνικά. Είναι μέρος μιας γενικότερης νοοτροπίας.

- Παιδιά που δε νιώθουν αποδεκτά από την οικογένεια για αυτό που είναι, ή παιδιά που δεν εισπράττουν αγάπη, είναι πολύ πιο επιρρεπή στη ομαδοποίηση ή μαζοποίηση μέσω της οποίας εκπληρώνονται κάποιες από τις ανάγκες τους. Το σχολείο από την άλλη, ενώ καταδικάζει τέτοια φαινόμενα στην ουσία τα υποθάλπει. Όταν μέσα στο σχολικό σύστημα καλλιεργείται ο αθέμιτος ανταγωνισμός και όχι η ευγενής άμιλλα, όταν απορρίπτεται η διαφορετικότητα και δεν γίνονται σεβαστές οι αδυναμίες και οι υπεύθυνοι σε αρκετές περιπτώσεις «νίπτουν τα χείρας τους», ένα είναι το σίγουρο: ότι δε συμβάλλει στην πάταξη του φαινομένου της βίας.

- Δημοσιογράφος: Τι αντιπροσωπεύει ο χουλιγκανισμός για τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Μία από τις ετυμολογικές προελεύσεις της λέξης αναφέρεται στη σημασία του «σκληρού» «δυναμικού» από την Ιρλανδέζικη λέξη “Hoolley”. Χουλιγκανισμός, στην ουσία είναι ένα σύνολο παραβατικών συμπεριφορών με σκοπό τη διατάραξη της τάξης. Βασικά είναι ελκτικός για άτομα που νιώθουν αδύναμα. Κατά δεύτερο λόγο αποτελεί πεδίο εκτόνωσης της καταπιεσμένης ενέργειας χωρίς ίσως επιπτώσεις, αφού καλύπτονται κάτω από το μανδύα της ομάδας. Ο ρατσισμός που είναι ο βασικός πυλώνας αυτού του φαινομένου γίνεται σημαία ανάδειξης του εαυτού ως παντοδύναμου και ξεχωριστού.

- Δημοσιογράφος: Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης; Από το περιβάλλον αλλά και από την Πολιτεία;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Σαφώς και υπάρχουν. Βασικά αυτό που χρειάζεται είναι να αλλάξει η εδραιωμένη νοοτροπία η οποία αποτελεί μακρόχρονη διαδικασία. Γίνονται βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Στην ουσία μας προλαβαίνουν πάντα τα γεγονότα. Η αντιμετώπιση καλό θα ήταν να ξεκινήσει θεσμικά. Ποιος οργανώνει, ποιους δέχεται σαν μέλη και με τι όρους, ποιος είναι ο σκοπός της οργάνωσης μελών; Αυτά θα πρέπει να λυθούν πολιτειακά.

Κατά δεύτερο λόγο θα πρέπει να παρθούν μέτρα κατά της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου και της υπόθαλψης εγκληματικών συμπεριφορών. Ενημερωτικές δράσεις σε ομάδες/αθλητικούς συλλόγους-σωματεία, σχολεία από ειδικούς όχι μόνο παθητική αναπαραγωγή πληροφοριών αλλά και με βιωματικό αποτύπωμα μέσω της συμμετοχής των παιδιών, εφήβων αλλά και οικογενειών.

πηγη

v Ευγενία Παπαχρηστοπούλου

Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος,

MSc Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Επισμηναγός Π.Α ε.α

Καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας SCG- Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας

Επιστημονική συνεργάτης Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών

Γραφείο: Λαγουμιτζή 24, Καλλιθέα

Τηλ. 6983514995

2111097268