Ο κόσμος που αναδύεται, οι σύγχρονες τάσεις της κοινωνία μας είναι πρόοδος;

….Μέσα από τις απαντήσεις της ψυχολόγου κ. Ευγενίας Παπαχρηστοπούλου βλέπουμε την σύγχρονη πραγματικότητα την σκέψη και τον τρόπο λειτουργίας. Έτσι, η επιστήμη της ψυχολογίας συμβάλει στην κατανόηση δύσκολων μονοπατιών, στο λαβύρινθο του σύγχρονου κόσμου, αλλά και της ζωής μας.

Βρεθήκαμε και συνομιλήσαμε με την κ. Ευγενία Παπαχρηστοπούλου

«Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος,MSc Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Επισμηναγός Π.Α ε.α, Καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας SCG- Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας, Επιστημονική συνεργάτης Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών» σκοπός αλλά και στόχος της συνέντευξή μας είναι να αποκομίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη για την κοινωνία, αλλά και για την σύγχρονη πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι στο σύγχρονο κόσμο που συνεχώς αλλάζει διαφοροποιείται, αλλά και μας τρομάζει ενίοτε.

Θέματα όπως:

- Θεολογία και επιστήμη

- Η ψηφιοποίηση του Ανθρώπου στον σύγχρονο κόσμο.

- Η έννοια του φόβου και ο σύγχρονος άνθρωπος.

- Lockdown και πως αυτά επιδρούν στην σύγχρονη πραγματικότητα.

Είναι μερικά από τα θέματα που θα διαβάσετε στην συνέντευξη που ακολουθεί:

- Δημοσιογράφος: Θα θέλαμε αρχικά κ. Παπαχρηστοπούλου να μας ενημερώσετε για τον όρο ψυχολογία, καθώς η έννοια ψυχή αποτελεί θρησκευτική απεικόνιση, πως ο όρος αυτός μπορεί να στέκεται επιστημονικά δηλαδή η επιστήμη της ψυχολογίας αποδέχεται την έννοια που δίνεται σε αυτό τον όρο θεολογικά;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η έννοια της ψυχής απασχόλησε τον άνθρωπο από καταβολής κόσμου προκειμένου να κατανοήσει την ίδια του τη φύση και να δώσει απαντήσεις σε ανεξήγητα φαινόμενα με επίκεντρο αυτό του θανάτου.

- Έτσι λοιπόν αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες ανά τους αιώνες. Για παράδειγμα η αριστοτελική ψυχή δεν διαχωρίζεται από το σώμα, ενώ η πλατωνική ψυχή είναι ξεχωριστή και μάλιστα αθάνατη.

- Η θεολογική προσέγγιση ασπάζεται τον δυϊσμό και πρεσβεύει τον διαχωρισμό ψυχής και σώματος , πνεύματος και ύλης και τοποθετεί την ψυχή στη σφαίρα της αθανασίας σε αντίθεση με το σώμα-ύλη που είναι φθαρτό και πεπερασμένο.

- Στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν ακόμα τάσεις, προσεγγίσεις και θεωρίες χωρίς να έχει λυθεί το θεμελιώδες ζήτημα σώματος-ψυχής.

- Η ψυχολογία που είναι και το ζητούμενο, μελετά, προσεγγίζει, αναλύει και προσπαθεί να προβλέψει έως ένα βαθμό την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα από επιστημονικές μεθόδους. Η άνθηση των νευροεπιστημών έφερε και νέα δεδομένα στον κόσμο της έρευνας και πλέον η ανθρώπινη συμπεριφορά εξηγείται μέσω της εγκεφαλικής λειτουργίας.

- «Είμαστε ο εγκέφαλός μας» αποφαίνονται οι νευροεπιστήμονες ισχυριζόμενοι ότι δεν υφίσταται η ψυχή αλλά όλες οι εκφάνσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς : συναίσθημα, αντιδράσεις, νόηση, συνείδηση. Το ζητούμενο είναι αν οι χημικές διεργασίες του εγκεφάλου μπορούν να ερμηνεύσουν ή/και να προβλέψουν το σύνολο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Γεγονός είναι ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα συγκερασμού πολλών δυνάμεων οι οποίες ακόμα τελούν υπό επιστημονική διερεύνηση. Το ζήτημα σώματος-ψυχής ή εγκεφάλου-ψυχής σύμφωνα με τη θεολογική προσέγγιση ή την βιολογική αντίστοιχα δεν έχει ακόμα λυθεί. Η ψυχολογία και οι νευροεπιστήμες έχουν δώσει απαντήσεις σε συναφή ερωτήματα αλλά το καίριο ερώτημα παραμένει αναπάντητο.

- Δημοσιογράφος: Ο κόσμος που ζούμε είναι κόσμος κλειστός ενώ φαίνεται διευρυμένος και μιλάμε βέβαια για την ψηφιοποίηση της ζωής μας, μια τέτοια κοινωνία ήρθε για να βοηθήσει τον άνθρωπο ή για να τον εγκλωβίσει και πόσο αυτή μπορεί να βοηθήσει την εξέλιξη του;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η ψηφιοποίηση της ζωής μας ήρθε με την εξέλιξη της τεχνολογίας για να διευκολύνει πρωτίστως τον άνθρωπο στην κατάκτηση των επαγγελματικών στόχων του αλλά και στην αύξηση της παραγωγής αφού μιλάμε για βιομηχανικές κοινωνίες, ενώ εισχώρησε και στην καθημερινότητά του. Η καινούργια δυναμική εκστασίασε τον άνθρωπο και τον έφερε μπροστά σε πρωτόγνωρα μονοπάτια. Οι καινούργιες δυνατότητες έχουν βρει εφαρμογή σε τομείς όπως π.χ η εγκληματολογία και έχουν συμβάλει αποφασιστικά στη διερεύνηση και επίλυση δύσκολων καταστάσεων.

- Όμως, το νόμισμα έχει πάντα δύο όψεις με την άλλη όψη να παραμένει στο σκοτάδι. Καιροφυλακτεί ο εγκλωβισμός και ως εκ τούτου η στατικότητα που αποτελεί πράγματι τροχοπέδη στην εξέλιξη του ανθρώπου.

- Ο άνθρωπος είναι ον εξελικτικό από φύση του, βάζει στόχους και προσπαθεί να τους πετύχει. Αυτή η διαδικασία, πέρα από το γεγονός της προόδου, λειτουργεί προς όφελος του ίδιου του ανθρώπου.

- Μαθαίνει να επιλύει προβλήματα, η επίτευξη αυτή στέλνει σήματα στον εγκέφαλό του, αυξάνεται η νευρωνική δραστηριότητα, δημιουργούνται καινούργια νευρωνικά δίκτυα και ως τέτοια κληρονομούνται στις επόμενες γενιές με τη μορφή νέων δεξιοτήτων αλλά και νέων δυνατοτήτων. Αν αυτή η διευκόλυνση λειτουργήσει σαν μασημένη τροφή υπάρχει ο κίνδυνος του εγκλωβισμού.

- Η ελεύθερη βούληση όμως είναι το αντιστάθμισμα σε όλο αυτόν τον κίνδυνο. Κατά πόσον όμως είμαστε ελεύθεροι είναι υπόθεση ατομικής διερεύνησης αλλά πρωτίστως ατομικής ευθύνης.

- Δημοσιογράφος: Ποιες νέες συμπεριφορές αλλά και κοινωνικές ομάδες δημιουργήθηκαν ή θα δημιουργηθούν στο μέλλον μέσα από την εξέλιξη του «φόβου» αλλά και της μονομερούς εξειδίκευσης του ατόμου σε ένα επαγγελματικό στίβο όπου περιορίζει το άτομο από την ελεύθερη δημιουργία όπως είναι η χειρονακτική εργασία, η επαφή με το περιβάλλον, αλλά και αυτοτέλεια του στην σκέψη;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Ο φόβος είναι ένα αρχέγονο συναίσθημα το οποίο λειτουργεί σαν σήμα κινδύνου προκειμένου να διαφυλαχθεί αλλά και να προαχθεί η ανθρώπινη επιβίωση και εξέλιξη. Από την άλλη πλευρά όμως αν εγκλωβιστεί κάποιος στο φόβο λειτουργεί αποτρεπτικά.

- Ο φόβος να διαφυλαχθούν τα ανθρώπινα κεκτημένα αλλά και η ανάγκη της γνωστικής κατάκτησης των επαγγελματικών αντικειμένων οδήγησε στην εξειδίκευση η οποία αναγκαστικά γίνεται μονομερής.

- Η εξειδίκευση όμως δεν αποκλείει την ελεύθερη δημιουργία, μπορεί όμως να περιορίζει τις άλλες μορφές δημιουργικότητας. Σύμφωνα με τον Gardner και τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης υπάρχουν κάποια ταλέντα-χαρίσματα τα οποία ο άνθρωπος καλλιεργεί και αναπτύσσει σύμφωνα με τις κλίσεις του. Με βάση αυτές τις κλίσεις γίνεται και η επιλογή επαγγέλματος.

- Κάποιος που ασχολείται με την τεχνολογία είναι δύσκολο να ασχοληθεί παράλληλα και με τη φύση ή και αντίστροφα.

- Οι ρυθμοί άλλωστε της ζωής δεν το επιτρέπουν. Είναι λοιπόν επιθυμητό ο κάθε άνθρωπος να αφουγκράζεται τις ικανότητές του και να ακολουθεί τις κλίσεις του.

- Άλλωστε η αυτοτέλεια στη σκέψη δεν εμποδίζεται σε καμία έκφραση δημιουργικότητας.

- Δημοσιογράφος: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας που ζούμε και έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο, όπως εγκληματικότητα, κακοποίηση γυναικών, εφηβική εγκληματικότητα;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Τα προαναφερόμενα φαινόμενα δεν είναι πρωτόγνωρα. Η βία υπήρχε σε όλες τις κοινωνίες ανά τους αιώνες. Κάποια χρόνια πριν ήταν επιβεβλημένη, ενώ συνιστούσε τρόπο διαπαιδαγώγησης.

- Η σύγχρονη κοινωνία είναι πολυπολιτισμική και λόγω αυτού απρόσωπη. Έτσι, εκκολάπτονται και αναδύονται ευκολότερα οι εν λόγω μορφές κοινωνικής βίας.

- Από την άλλη πλευρά η υπερκατανάλωση και οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής αυξάνουν τις απαιτήσεις, καταπιέζουν πρωταρχικές ανάγκες και δημιουργούν απωθημένα.

- Ο χρόνος είναι εχθρός πλέον και όχι φίλος του ανθρώπου. Η μάνα δεν προλαβαίνει να χαρεί το παιδί της, ούτε το παιδί τη μάνα. Πρέπει να δουλέψει για να καλυφθούν υλικές ανάγκες. Ως εκ τούτου, οι συναισθήματα υποβαθμίζονται. Σαν αντιστάθμισμα υιοθετούνται κάποιες συμπεριφορές οι οποίες δεν είναι δόκιμες με αποτέλεσμα η οικογένεια να μην έχει την παραδοσιακή μορφή.

- Έτσι, η ενδοοικογενειακή βία είναι το επακόλουθο της χαλάρωσης των δεσμών. Το σχολείο αποτελεί πεδίο ανταγωνισμού και μηχανισμό παραγωγής αριστούχων. Όσοι δεν εξυπηρετούν αυτό το σκοπό απορρίπτονται και χλευάζονται με αποτέλεσμα το γνωστό φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Από την άλλη πλευρά όμως, λόγω της ανάπτυξης των κοινωνικών δικτύων έρχονται όλα αυτά τα φαινόμενα πιο εύκολα στο φως της δημοσιότητας. Πλέον αναγνωρίζονται, κατονομάζονται και καταδικάζονται. Αυτό το νεοεισερχόμενο δεδομένο θα μπορούσε να αποβεί προς όφελος της κοινωνίας και του ανθρώπου αν χρησιμοποιηθεί σωστά.

- Τι θα προτείνατε στον κόσμο σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών όπως είναι οι οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακές συγκρούσεις, περιορισμούς ελευθερίας και εγκλεισμός μέσα στο σπίτι;

- Οι έκτακτες ανάγκες συνήθως αποτελούν κρίσεις οι οποίες εξελίσσονται σε κοινωνικές κρίσεις και απαιτούν διαχείριση. Συνήθως στις κρίσεις ο καθένας λειτουργεί σύμφωνα με τα ψυχικά του αποθέματα. Η επιτυχημένη αντιμετώπιση των κρίσεων αυξάνει την ψυχική ανθεκτικότητα και συνακόλουθα την πεποίθηση της αυτεπάρκειας του ατόμου.

- Η πρόληψη λοιπών των πιθανών κρίσεων απαιτεί την ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας. Αυτή επιτυγχάνεται με την συνεχή προσπάθεια αυτογνωσίας, της ικανότητας να αναγνωρίζουμε και να αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματά μας αλλά και να ζούμε όσο πιο κοντά σε αυτά. Με αυτόν τον τρόπο θα μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα δύσκολα συναισθήματα που προκύπτουν σε τέτοιες καταστάσεις.

- Αναγνωρίζοντας ο άνθρωπος τον εαυτό του μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις του αλλά και να τις ενδυναμώσει. Όταν τα συναισθήματα μοιράζονται, αντιμετωπίζονται και καλύτερα όσο δύσκολα και αν είναι. Σημαντική συμβολή σε αυτό είναι και η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Το να μπορώ να δω μέσα από τα μάτια του άλλου τη δική του οπτική και να περιορίσω τον εγωϊσμό μου ο οποίος αποτελεί κακό σύμβουλο τόσο για τον ίδιο τον άνθρωπο όσο και για τη συμβίωσή του με τους συνανθρώπους του.

- Δημοσιογράφος: κ. Ευγενία Παπαχρηστοπούλου έχετε ένα πολύ πλούσιο βιογραφικό μια ξεχωριστή δράση, σε κλινικές αλλά και προσωπικές συνεδρίες ποια είναι τα προβλήματα που σας εμπιστεύεται ο κόσμος, από την περίοδο των lock down και μετά;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η αλήθεια είναι ότι οι αλλεπάλληλες κρίσεις που έχουμε βιώσει σαν κοινωνία έχουν σαν αποτέλεσμα την έξαρση των προβλημάτων λόγω της δυσχερούς αντιμετώπισης.

- Ο αιφνιδιασμός μας είναι μία αιτία αυτής της έξαρσης. Μία άλλη είναι η κόπωση από τις συνεχείς κρίσεις.

- Τα προβλήματα που έχουν αναδυθεί από όλες αυτές τις καταστάσεις έχουν επίκεντρο τις σχέσεις μας. Σχέσεις γονέων-παιδιών, σχέσεις συντροφικές, σχέσεις επαγγελματικές, σχέσεις φιλικές.

- Κυριαρχεί η αμφισβήτηση των αξιών, η δυσπιστία και η αμφιθυμία. Έχουν κλονιστεί τα θεμέλια όλων των μορφών σχέσεων. Αυτά είναι τα αιτήματα των περισσότερων συνανθρώπων μας.

- Δημοσιογράφος: Μια προσωπική ερώτηση, έχετε σκεφτεί στο μέλλον την συγγραφή κάποιου βιβλίου και αν ναι, με ποιο θέμα θα θέλατε να καταπιαστείτε;

- Ευγενία Παπαχρηστοπούλου: Η πιο δύσκολη απάντηση. Είμαι ένας άνθρωπος που έχω γαλουχηθεί με τα βιβλία, αποτελούν τη μεγαλύτερη αγάπη μου και ένα σημαντικό μέρος οικονομικής επένδυσης μου.

Δεν σας κρύβω ότι μου αρέσει η συγγραφή και καταπιάνομαι για την ώρα με τη συγγραφή άρθρων .Η συγγραφή ενός βιβλίου δεν είναι στα άμεσα σχέδιά μου. Το θέμα δεν το γνωρίζω. Νομίζω ότι έχω ακόμα πολύ δρόμο στη μελέτη βιβλίων μέχρι να καταφέρω να γράψω ένα δικό μου.

Κλίνοντας θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Ευγενία Παπαχρησστοπούλου για τις απαντήσεις της, είναι δύσκολο για τον καθένα μας να κατανοεί τις αλλαγές που συμβαίνουν όταν αυτές μάλιστα συντελούνται ξαφνικά στην ζωή του, ενώ πολύ είναι αυτοί που στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν τα ανωτέρω θέματα καταφεύγουν στο διαδίκτυο όπου οι απόψεις γύρω από τα έννοιες αυτές δεν έχουν ξεκάθαρη επιστημονική προσέγγιση. Όπως συχνά συμβαίνει.

Σύντομο Βιογραφικό

Η Ευγενία Παπαχρηστοπούλου είναι Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας εν αποστρατεία. Παράλληλα με τα στρατιωτικά της καθήκοντα, ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές της στο Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια εξειδικεύθηκε στην Κλινική Νευροψυχολογία φοιτώντας σε Μεταπτυχιακό της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.

Τα τελευταία χρόνια της στρατιωτικής της καριέρας υπηρέτησε στο Κέντρο Ειδικής Φροντίδας Παιδιών του Πολεμικού Ναυτικού όπου απέκτησε πολλαπλή εμπειρία σε νευροψυχολογικές αξιολογήσεις παιδιών και εφήβων καθώς και σε ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις.

Δραστηριοποιήθηκε εθελοντικά στις δράσεις του Κέντρου Νοητικής Ενδυνάμωσης της Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών πραγματοποιώντας πλήθος νευροψυχολογικών αξιολογήσεων σε ενηλίκους, ενώ συμμετείχε και σε ομάδες νοητικής ενδυνάμωσης ηλικιωμένων.

Σήμερα διατηρεί ιδιωτικο γραφείο. Ταυτόχρονα είναι καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας στον Τομέα Ψυχολογίας στο Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας (SCG).

Έχει συμμετοχές σε πολλά συνέδρια νευρολογικού ή παιδοψυχολογκού ενδιαφέροντος με προφορικές και αναρτημένες ανακοινώσεις.

Έχει κάνει πολλές μετεκπαιδεύσεις σε αντικείμενα νευροψυχολογικού ενδιαφέροντος.

Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια που αφορούν την ψυχολογία παιδιών και εφήβων (παιγνιοθεραπεία, μετεκπαιδευτικό σεμινάριο για τη ΔΕΠ-Υ). Τον τελευταίο χρόνο παρακολούθησε το Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο : Επαγγελματική Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Διοργανώνει ομιλίες σε σχολεία και σε κέντρα ηλικιωμένων για ενημέρωση σε τρέχοντα θέματα.

Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και σε ιστοσελίδες ψυχολογικού ενδιαφέροντος.

Είναι μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, της Ελληνικής Νευροψυχολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας.

Ευγενία Παπαχρηστοπούλου

Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος,

MSc Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Επισμηναγός Π.Α ε.α

Καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας SCG- Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας

Επιστημονική συνεργάτης Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών