Από τους Δασμούς των ΗΠΑ στις Πλατείες των Δήμων

EDITORIAL:

του κ. Χάρη Κουγιουμτζόπουλου Διευθυντή myota.gr

Η εμπορική ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης, με επίκεντρο την πιθανή επιβολή νέων δασμών από τις ΗΠΑ, προκαλεί αναστάτωση στην ευρωπαϊκή οικονομία – και έχει άμεσες επιπτώσεις και για τους δήμους στην Ελλάδα.

Αν η Ευρώπη απαντήσει με αντίμετρα δασμών σε αμερικανικά προϊόντα, οι ανατιμήσεις σε κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια και τα οικοδομικά υλικά είναι σχεδόν βέβαιες. Αλλά πώς επηρεάζουν αυτά τις τοπικές αρχές και τα έργα υποδομής;
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η Ε.Ε. διαθέτει ένα “ισχυρό σχέδιο” για την αντιμετώπιση αυτών των δασμών, προτιμώντας ωστόσο τη διαπραγμάτευση ως μέσο επίλυσης της διαφοράς.
Συγκεκριμένα, η Ε.Ε. εξετάζει την επιβολή αντιμέτρων, όπως δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα, περιορισμούς στις εισαγωγές/εξαγωγές και περιορισμούς στην πρόσβαση αμερικανικών εταιρειών στις ευρωπαϊκές αγορές. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. αναμένεται να ψηφίσουν για τα αντίμετρα αυτά στις 9 Απριλίου.

Παράλληλα, η Ε.Ε. προσαρμόζει τη στρατηγική της, καθυστερώντας την εφαρμογή ορισμένων αντιποίνων έως τα μέσα Μαΐου, με στόχο να δοθεί περισσότερος χρόνος για διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, εξετάζει όμως και την επιβολή δασμών 25% σε αμερικανικά προϊόντα.

Ακρίβεια στα Οικοδομικά Υλικά: Το “Αόρατο” Κόστος των Δασμών
Πολλά από τα βασικά υλικά για δημόσια έργα – όπως αλουμίνιο, χάλυβας, ασφαλτικά, αλλά και εξειδικευμένα βιομηχανικά προϊόντα (π.χ. μονωτικά, ανελκυστήρες, φωτοβολταϊκά πάνελ) – παράγονται ή επεξεργάζονται στις ΗΠΑ ή εξαρτώνται από αμερικανική τεχνογνωσία και πρώτες ύλες.

Αν η Ευρώπη απαντήσει στους αμερικανικούς δασμούς με αντίστοιχα μέτρα, οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα βρεθούν αντιμέτωπες με αύξηση κόστους εισαγωγών, η οποία θα περάσει στις τιμές.

Τι σημαίνει αυτό για έναν δήμο;
• Αναθεώρηση κόστους έργων που είναι ήδη δημοπρατημένα.
• Μειωμένη συμμετοχή εργολάβων σε διαγωνισμούς, λόγω αβεβαιότητας.
• Καθυστερήσεις και απεντάξεις έργων λόγω υπερβάσεων προϋπολογισμών.

Ουσιαστικά, οι αυξήσεις στις πρώτες ύλες ενισχύουν το δημοσιονομικό ρίσκο των τεχνικών υπηρεσιών, που ήδη πιέζονται από πληθωρισμό και υψηλό ενεργειακό κόστος.

LNG και Ενέργεια
Η Ελλάδα, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, στράφηκε δυναμικά τα τελευταία χρόνια στο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ως εναλλακτική πηγή ενέργειας μετά τη μείωση των ροών από τη Ρωσία. Ένας από τους βασικούς προμηθευτές LNG είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν όμως οι εμπορικές σχέσεις οξυνθούν, και η Ε.Ε. θέσει δασμούς στο αμερικανικό LNG ή οι ΗΠΑ περιορίσουν την προσφορά τους στην Ευρώπη για πολιτικούς λόγους (όπως εξετάζεται ήδη στο Κογκρέσο λόγω των εσωτερικών πιέσεων), τότε:
• Η τιμή του LNG θα αυξηθεί, ειδικά για μικρούς ή λιγότερο προνομιούχους δήμους.
• Οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης, καθαριότητας και μεταφορών θα αντιμετωπίσουν σημαντικά υψηλότερα κόστη ενέργειας.
• Η μετάβαση σε “πράσινες” υποδομές (όπως αντλίες θερμότητας, μικρά δίκτυα τηλεθέρμανσης, ηλεκτρικά οχήματα) θα καταστεί ακριβότερη.

Ψηφιακά Έργα, Λογισμικό και Άδειες
Οι δημόσιες πλατφόρμες και τα πληροφοριακά συστήματα των ελληνικών δήμων βασίζονται σε λογισμικό με άδεια χρήσης, μεγάλο μέρος του οποίου προέρχεται από αμερικανικές εταιρείες (Microsoft, Oracle, Autodesk, Adobe, Cisco, VMware, κ.ά.).
Αν η Ε.Ε. επιβάλει δασμούς ή περιορισμούς:
• Οι άδειες λογισμικού ενδέχεται να ακριβύνουν, ειδικά για δήμους που αγοράζουν μεμονωμένα χωρίς πλαίσιο κεντρικής προμήθειας.
• Υπάρχει κίνδυνος καθυστερήσεων στην ανανέωση ή ενεργοποίηση αδειών, ειδικά εάν εμπλακούν νομικοί περιορισμοί εξαγωγών.
• Οι πάροχοι cloud (π.χ. Amazon AWS, Microsoft Azure) ενδέχεται να περάσουν κόστος δασμών στις τιμές φιλοξενίας και διαχείρισης δεδομένων.

Τι σημαίνει αυτό για την αυτοδιοίκηση:
• Επιπλέον οικονομική πίεση για την υλοποίηση ψηφιακών έργων, όπως ΚΕΠplus, έξυπνα δίκτυα ύδρευσης, GIS κ.ά.
• Κίνδυνος ανατροπής προϋπολογισμών έργων μέσω Προγράμματος “Ψηφιακός Μετασχηματισμός”.
• Εξάρτηση από proprietary λογισμικό που καθιστά τους δήμους ευάλωτους στις παγκόσμιες γεωοικονομικές μεταβολές.

Λύσεις: Ανοιχτό Λογισμικό, Συλλογικές Συμβάσεις και Ενεργειακή Αυτάρκεια
Για να προστατευτεί η αυτοδιοίκηση από τις διεθνείς πιέσεις, μπορούν να εφαρμοστούν οι εξής πολιτικές:

1. Στροφή σε λύσεις ανοιχτού κώδικα (open source) για πληροφοριακά συστήματα όπου είναι εφικτό.

2. Συμμετοχή σε διαδημοτικά σχήματα ή προγραμματικές συμβάσεις για συλλογική αγορά αδειών, με διαπραγμάτευση ευνοϊκών όρων.

3. Ίδρυση ενεργειακών κοινοτήτων ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από αγορές LNG και φυσικού αερίου.

4. Επιτάχυνση μετάβασης σε υποδομές edge computing και εγχώρια φιλοξενία δεδομένων (data sovereignty).

5. Επαναξιολόγηση των τεχνικών προγραμμάτων και πρόβλεψης αυξήσεων τιμών.

6. Πίεση προς την κεντρική διοίκηση για “ρήτρες αναθεώρησης” σε τρέχοντα έργα, όπως προβλέπει το άρθρο 132 του Ν. 4412/2016.

7. Προτεραιότητα σε προμήθειες από την Ε.Ε. ή τρίτες αγορές για αποφυγή εξαρτήσεων.

8. Ενίσχυση της ενεργειακής αυτάρκειας μέσω τοπικών ΑΠΕ (π.χ. ενεργειακές κοινότητες, net metering, φωτοβολταϊκά σε δημοτικά κτήρια).

9. Πρόβλεψη ειδικού ενεργειακού κονδυλίου στους προϋπολογισμούς του 2026.

Η διελκυστίνδα Ε.Ε.–ΗΠΑ δεν είναι απλώς ζήτημα διεθνούς εμπορίου. Είναι μια κρίσιμη πρόκληση για την ανθεκτικότητα των δήμων, που καλούνται να διαχειριστούν ένα παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον με τοπικά μέσα και περιορισμένα κονδύλια.
Οι τομείς της ενέργειας, των τεχνικών έργων και της πληροφορικής βρίσκονται στο επίκεντρο. Ο τρόπος με τον οποίο θα ανταποκριθεί η αυτοδιοίκηση – με έγκαιρο σχεδιασμό και προληπτική πολιτική – θα καθορίσει τη δυνατότητά της να συνεχίσει να εξυπηρετεί αποτελεσματικά τον πολίτη, ακόμη και σε περιόδους διεθνούς αστάθειας.

Σίγουρα η ΚΕΔΕ πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία μαζί με την ΕΕΤΑΑ για τον ορισμό Τεχνικού Συμβούλου καθώς το σύστημα θα είναι αρκετά σύνθετο και θα χρειαστεί τεχνογνωσία και μακροχρόνια πρόβλεψη.

myota.gr