Βασικά στοιχεία για τη Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας

*Αρθρογράφος: Βίκυ Βλαστάρη

Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Διαπιστώνεται καθημερινά ότι ο ναρκισσισμός απαντάται σε μία ευρεία γκάμα συμπεριφορών. Υπάρχουν άτομα που παρουσιάζουν χαμηλά ή μέτρια ποσοστά ναρκισσισμού, χωρίς αυτό να συνιστά διαταραχή. Υπάρχει, όμως, και το άλλο άκρο, ήτοι η πλήρης ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.

Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Βασικά χαρακτηριστικά της εν λόγω διαταραχής, η οποία περιγράφεται στο άρθρο, είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης και η τάση χειραγώγησης των γύρω τους.

Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας έχουν ανάγκη να διατηρούν τον έλεγχο, διατηρώντας έτσι μία ψευδή εικόνα ανωτερότητας και μεγαλείου. Εάν εμποδιστούν από το να κάνουν αυτό που θέλουν, είναι πιθανό να αντιδράσουν άσχημα, με θυμό ή ακόμα και με οργή. Επιπλέον, είθισται, εκτός από την απουσία ενσυναίσθησης, να μην αισθάνονται τύψεις.

Είναι εγωπαθείς, εξόχως χειριστικοί και παραπλανητικοί, ανέντιμοι, αυτάρεσκοι, χωρίς συναισθήματα.

Ωστόσο, η συμπεριφορά αυτή προκύπτει από έναν εξαιρετικά εύθραυστο εγωισμό. Σε περίπτωση που ένας τέτοιος άνθρωπος νιώσει επίκριση ή απόρριψη, είναι πιθανό το ενδεχόμενο να το εκλάβει πολύ βαριά, ακόμα να πέσει και σε κατάθλιψη.

Αν και οι ναρκισσιστές έχουν μία, κατά τα φαινόμενα, ισχυρή προσωπικότητα, δεν έχουν καθόλου καλή σχέση με τον εαυτό τους.

Πιο συγκεκριμένα, η σκέψη και η συμπεριφορά τους είναι επικεντρωμένες στους άλλους, ώστε μέσω αυτών να χτίσουν και να σταθεροποιήσουν την αυτοεκτίμησή τους για τον εύθραυστο, κομματιασμένο, φοβισμένο εαυτό τους.

Αποκτήστε το βιβλίο Υπάρχει χώρος για εμένα;, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Ο Νάρκισσος της μυθολογίας και η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Βάσει του μύθου του Νάρκισσου, οι θεοί καταδίκασαν το Νάρκισσο σε μια ζωή χωρίς αγάπη, και έτσι οι ναρκισσιστές αγαπούν τον εαυτό τους σύμφωνα πάντα με το πώς αυτός φαίνεται στα μάτια των άλλων. Η τελειομανία και η αλαζονεία αποτελούν προσχήματα για την (αυτο)θεραπεία που δεν δέχονται.

Νιώθουν αδύναμοι και φοβούνται να κοιτάξουν μέσα τους, στον εαυτό τους, καθώς η αλήθεια της κενότητάς τους θα τους πονέσει ακόμα περισσότερο.

Συναισθηματικά μπορεί να είναι αδύναμοι, ανάπηροι, ακόμα και νεκροί, επιδιώκοντας ως εκ τούτου να επιβεβαιώνονται από τους γύρω τους. Έτσι όμως, δεν μπορούν να εκτιμήσουν την αγάπη και τα όμορφα συναισθήματα που παίρνουν από τους άλλους, έχοντας ως επακόλουθο να τους πληγώνουν και να τους αποξενώνουν.

Η διάγνωση της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Για τη διάγνωση της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας πρέπει να είναι έκδηλη η έλλειψη ενσυναίσθησης από το άτομο, όπως και μία ακόρεστη ανάγκη για θαυμασμό, και τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα:

Το άτομο αισθάνεται και βιώνει μεγαλείο και σπουδαιότητα για τον εαυτό του

Φαντάζεται ότι έχει απεριόριστη δύναμη, επιτεύγματα, επιτυχίες, ακόμα και την τέλεια σχέση

Θεωρεί ότι είναι ιδιαίτερο και μοναδικό σε σημείο που μπορούν να το καταλάβουν μόνο άλλα ιδιαίτερα και μοναδικά, σαν αυτό, άτομα

Διεκδικεί τον θαυμασμό των άλλων, και δη σε υπερβολικό βαθμό

Θεωρεί ότι πρέπει να είναι αποδέκτης ευνοϊκής μεταχείρισης από τους άλλους, όπως αντίστοιχα αναμένει τη συμμόρφωσή τους με τις επιταγές του

Εκμεταλλεύεται στυγνά τους άλλους

Δεν έχει ενσυναίσθηση, αδιαφορώντας πλήρως για τα συναισθήματα των άλλων

Βιώνει συναισθήματα ζήλιας και φθόνου, αλλά εξίσου πιστεύει ότι και οι άλλοι το φθονούν

Είναι υπερόπτης και αλαζόνας, πιστεύοντας ότι είναι ανώτερος των υπολοίπων

Πώς γίνεται κάποιος ναρκισσιστής και πώς βιώνει αυτή την πραγματικότητα;

Οι ναρκισσιστές δυσκολεύονται να αγαπήσουν, κάτι που συνήθως ανάγεται στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, όπου διαπιστώνεται μία ανεπαρκής σχέση παιδιού και γονιού ή μέχρι και παντελής απουσία μίας ουσιαστικής, μεστής και προστατευτικής γονικής φροντίδας.

Στην πρώτη περίπτωση, η φροντίδα είναι εκεί κατά τα φαινόμενα, όμως παρέχεται με σκληρούς όρους και συνθήκες βάσει των οποίων το παιδί πρέπει να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των γονιών για να είναι αρεστό, αποδεκτό και εν τέλει αγαπητό.

Στη δεύτερη περίπτωση, η απουσία φροντίδας είναι ολοκληρωτική με αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει μόνο, χωρίς φροντίδα και χωρίς να του δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξει συναισθηματικούς δεσμούς με τους ανθρώπους.

Και στις δύο περιπτώσεις, το παιδί εισπράττει το μήνυμα ότι δεν αγαπιέται γι’ αυτό που είναι, για το σύνολο της ύπαρξής του. Αποδεικνύεται, δυστυχώς, ότι η απουσία επιβεβαίωσης και ενίσχυσης της προσωπικότητας του ατόμου κατά την παιδική ηλικία οδηγεί κάποια άτομα να ζουν αναζητώντας μόνιμα τη συνεχή επικύρωση της αξίας τους.

Το ανικανοποίητο του ναρκισσιστή

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι ναρκισσιστές δεν μπορούν να είναι ποτέ ευτυχισμένοι, ούτε καν ευχαριστημένοι.

Όσο κι αν προσπαθήσουν οι κοντινοί τους άνθρωποι να τους ευχαριστήσουν, το πιθανότερο είναι οι ναρκισσιστές να βρουν σφάλματα και παραλείψεις σε αυτές τις προσπάθειες. Ακόμα και αν κάποια στιγμή φανούν φευγαλέα ικανοποιημένοι ή ευχαριστημένοι, αυτό είναι παροδικό, καθώς σύντομα θα απαιτήσουν κάτι ακόμα στην προσπάθειά τους να γεμίσουν το απύθμενο συναισθηματικό τους κενό.

Η στέρηση της ουσιαστικής φροντίδας στα πρώιμα χρόνια της ζωής τους τούς ωθεί να εξαρτώνται από τους άλλους, στην προσπάθειά τους να τροφοδοτήσουν την ασίγαστη ανάγκη τους για επιβεβαίωση.

Οι άνθρωποι που βρίσκονται στον περίγυρο ενός ναρκισσιστή, είτε είναι σύντροφοι, φίλοι, συγγενείς ή συνάδελφοι, βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν καταιγισμό από έντονα και απρόβλεπτα ξεσπάσματα, παράλογες επιθέσεις, ψευδείς μομφές, κριτική και αδικαιολόγητη αγανάκτηση για πολύ μικρά ή ακόμα και φανταστικά γεγονότα. Μάταια προσπαθούν κερδίσουν την έγκρισή του.

Σχετιζόμενοι μαζί του μαθαίνουν να ζουν βιώνοντας συναισθηματική εγκατάλειψη, παρεμφερή με αυτή που βίωσε ο ναρκισσιστής σε κάποια φάση της ζωής του. Η τοξική συμπεριφορά του ναρκισσιστή θα τους οδηγήσει, αργά αλλά σταθερά στο να χάσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, την αυτοπεποίθησή τους, τη θετικότητά τους και το χαμόγελό τους.

Η θεραπεία της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Δεν υπάρχει απλή, οικονομική και αποτελεσματική θεραπεία για την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, καθώς συνήθως οι ναρκισσιστές είναι σχεδόν απίθανο να ζητήσουν βοήθεια. Απαιτείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα για να αποδώσουν οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και γι’ αυτό η βραχεία ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί ρεαλιστική επιλογή.

Συνηθέστερ,α η θεραπεία διαρκεί κάποια χρόνια, εστιάζοντας στη λειτουργία των ανθρώπινων σχέσεων, στην αποδοχή των γεγονότων και των καταστάσεων που δημιούργησαν αυτή τη διαταραχή, στην καλλιέργεια των συναισθημάτων, και, φυσικά, στην ανάληψη της ευθύνης του εαυτού του, με σκοπό το άτομο να τον μάθει, να τον αποδεχτεί, να τον συγχωρήσει και – ιδανικά – να τον αγαπήσει.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

*Βίκυ Βλαστάρη - Σύμβουλος Ψ.Υγείας