Ανάπτυξη λόγου και ομιλίας στα παιδιά

Γράφει ο Λογοπεδικός, Στυλιανός Τασούλης

Bsc Hons Clinical Speech and Language Sci

Αρκετοί γονείς, έχω παρατηρήσει ότι, τις περισσότερες φορές αγχώνονται για το ποια θα πρέπει να είναι η διαδικασία εξέλιξης του λόγου και της ομιλίας των παιδιών τους. Έχω ακούσει την άποψη από γονέα να αναφέρει ότι, ο λόγος ξεκινάει όταν, ένα παιδί βρίσκεται στην ηλικία του ενός έτους, ενώ στην πραγματικότητα, ο λόγος ξεκινάει από τις πρώτες μέρες της ζωής του βρέφους και συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.

Πιο συγκεκριμένα, το βρέφος στην περίοδο (0 – 3 μηνών), παράγει άναρθρες κραυγές (κλάμα). Έτσι, αυτό αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα να εκφραστεί, το μόνο μέσο δηλαδή, για να μπορεί να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του. Με το κλάμα, οι μύες ενεργοποιούνται και αργότερα θα εμπλακούν στην παραγωγή ήχου. Αυτό θα το καταλάβουμε από τη στιγμή που το βρέφος θα κλάψει, όταν θα πεινάσει, ή όταν θα πονάει.

Στην περίοδο (4 – 5 μηνών) ακούγονται τα λεγόμενα ψελλίσματα, επαναλαμβανόμενες δηλαδή συλλαβές, οι οποίες παράγονται στο πίσω μέρος του στόματος (κίνηση γλώσσας, πάνω – κάτω, μπροστά – πίσω).

Μετά τους έξι μήνες, το παιδί αρχίζει να μιμείται την ομιλία των ενηλίκων, να παράγει δηλαδή ήχους. Η γλωσσική αυτή παραγωγή ονομάζεται ηχολαλία και γίνεται μόνο κατανοητή από ανθρώπους, οι οποίοι έχουν στενή επαφή με το παιδί. Επομένως, το παιδί σε αυτούς τους 6 μήνες, έχει την ικανότητα, όχι μόνο να παρατηρεί τις κινήσεις του προσώπου του συνομιλητή του, αλλά και να διακρίνει το ύψος και την ένταση της φωνής.

Έχοντας συμπληρώσει τους 12 μήνες, το παιδί κατανοεί το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας. Αυτό οφείλεται, τόσο στην γνωστική του ικανότητα, όσο και στη δυνατότητά του να ελέγχει τα όργανα της ομιλίας του. Η εμφάνιση των πρώτων λέξεων πραγματοποιείται συνήθως στους 12 μήνες, που είναι κυρίως μονοσύλλαβες και κοινές για όλες τις γλώσσες (π.χ.: «μαμά – μπαμπάς).

Φτάνοντας το παιδί, στην ηλικία των δύο – τριών ετών, ρωτάει «τι είναι αυτό;», «πού είναι;». Επίσης, παρουσιάζει ραγδαία εξέλιξη του λεξιλογίου (περίπου 200 – 500 λέξεις). Επιπλέον, γνωρίζει πέντε μέλη του σώματός του, κάνει χρήση απλού πληθυντικού, λέει το όνομά του, αρχίζει να χρησιμοποιεί ρήματα. Ακόμη, έχει την ικανότητα στο να καθίσει να ακούσει παραμύθια. Επίσης, τους αρέσει να επικοινωνούν με παιδιά της ηλικίας τους. Απαντά σε απλές ερωτήσεις που εισάγονται με το «που». Ονομάζει αντικείμενα, αναγνωρίζει και ταυτίζει χρώματα. Τέλος, ενδέχεται να γνωρίζει τις έννοιες «μικρό – μεγάλο», ρωτάει «τι κάνει;» και χρησιμοποιεί απλό αόριστο.

Στην ηλικία των τριών με τεσσάρων ετών, το παιδί λέει απλές ιστορίες, αλλά δεν μπορεί να τις διηγηθεί. Το λεξιλόγιό του βρίσκεται περίπου στις 1000 λέξεις και αρχίζει να κατανοεί τις χρονικές έννοιες ( χθες – σήμερα – αύριο).

Στην ηλικία των τεσσάρων με πέντε ετών, το παιδί χρησιμοποιεί σωστά τον Αόριστο και το λεξιλόγιό του παρουσιάζει ανοδική πορεία ξεπερνώντας τις 1500 λέξεις. Επίσης, αρχίζει να αναγνωρίζει σχήματα και χρώματα, να κάνει πολλές ερωτήσεις και να κατανοεί τις έννοιες (πρωί – μεσημέρι – βράδυ – αύριο).

Στην ηλικία των πέντε ετών περίπου, αρχίζουν οι απλές περιγραφές (αντικειμένων – απλών γεγονότων), γνωρίζει τις αντίθετες έννοιες (μέσα – έξω, πάνω – κάτω) και ξέρει ίσως να μετράει.

Συμπερασματικά, φτάνοντας στην ηλικία των πέντε ετών, έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας και τα παιδιά είναι σε θέση ακόμη και να περιγράψουν πώς παράγονται οι ήχοι της ομιλίας. Τα πεντάχρονα παιδιά μπορούν πλέον και μιλάνε καθαρά, εκφέροντας όλους τους ήχους. Το σημαντικότερο όμως επίτευγμα, σε αυτή την ηλικία, είναι η ανάπτυξη της ικανότητας των παιδιών να χωρίζουν ακουστικά τις λέξεις σε μικρότερες μονάδες (ικανότητα της φωνολογικής ενημερότητας). Η ικανότητα αυτή θα τους βοηθήσει στην πρώτη ανάγνωση και θα ενισχύσει τον γραπτό λόγο, όταν θα φοιτήσουν στην τάξη της πρώτης δημοτικού.

email: stelakhs_tasou@hotmail.gr

πηγη