Με Αφορμή Τα 200 Χρόνια Από Την Ελληνική Επανάσταση:

ΑΠΟ ΤΟ «ΚΤΗΜΑ ΚΑΡΑ» ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ (*)

Πάνος Τότσικας, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας

Στην περιοχή της Ηλιούπολης, υπήρχε επί τουρκοκρατίας ένα τσιφλίκι που φέρεται να ανήκε σε κάποιον Μουσταφά Καρά Αλή. Έκτοτε, η ιδιοκτησία που κατείχε ο Μουσταφά Καρά Αλής προσδιορίζεται σαν "Καράς" ή "Κτήμα Καρά".

Η ακριβής θέση του τσιφλικιού Καρά, δεν προσδιορίζεται με σαφήνεια. Ωστόσο, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις και μαρτυρίες, βρισκόταν γύρω από την παλιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Αυτό προκύπτει από τη μνημειώδη εργασία "Χάρτες της Αττικής" (KARTEN VON ATTIKA αριθμ. B1 IV) των Kaupert - Milchhofer, που συντάχθηκε το 1882 για το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και αποτελεί την πληρέστερη αποτύπωση του Αττικού τοπίου κατά τον προηγούμενο αιώνα.

Σύμφωνα με τον Α. Milchhoefer (1883): «Το χωριό Καρά ήταν μετόχι του Μοναστηρίου Καρέα. Σήμερα είναι στην ιδιοκτησία του κυρίου Σκουζέ, έχει εκσυγχρονιστεί με άρδευση και έχει γίνει γόνιμο και παραγωγικό μέρος. Ο Dodwell λέει ότι υπάρχουν σημαντικά ίχνη από παλιούς τοίχους και κτίσματα τα οποία πιθανώς να είναι υπολείμματα από τους αρχαίους Δήμους της Αττικής. Σήμερα έχει στην περιοχή μόνο πολλούς τάφους από το περιεχόμενο των οποίων ο σημερινός ιδιοκτήτης και ακόμη περισσότερο, ο πρώην ιδιοκτήτης, ο Ναύαρχος Σωτηριάδης έχουν κάνει ενδιαφέρουσες συλλογές. Βόρεια του “Καρά” υπάρχει το εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου χωρίς σημαντικά υπολείμματα της αρχαιότητας».

Εξκ άλλου, όπως προκύπτει από το πρώτο "Διάγραμμα Ρυμοτομίας Συνοικισμού Ηλιουπόλεως", του 1925, που συνέταξε ο αρχιτέκτονας Αριστομένης Βάλβης, φαίνεται ότι στην περιοχή Αγ. Νικολάου υπήρχαν τότε μια σειρά μηχανοστάσια υδρεύσεως, μεταξύ των οποίων και το "Μέγα Φρέαρ Καρά", δυναμικότητας 1.000 μ3 ημερησίως.

Άλλωστε, μέχρι τη δεκαετία του '60, στην περιοχή του Αγ. Νικολάου, υπήρχαν τα "περιβόλια του Μαμάη", η μόνη καλλιεργούμενη περιοχή στην Ηλιούπολη, γεγονός που μας οδηγεί να θεωρήσουμε βάσιμα, ότι εκεί ήταν το τσιφλίκι του Μουσταφά Καρά Αλή.

Επίσης και από άλλες μαρτυρίες προκύπτει ότι στην περιοχή του Αγ. Νικολάου, έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά ευρήματα.

Ένα συμβόλαιο του 1837 που απεικονίζει πώς ήταν η περιοχή της σημερινής Ηλιούπολης λίγα χρονια μετά την Επάνάσταση του 1821.

Μέχρι το 1833, οι Τούρκοι δεν είχαν εγκαταλείψει ακόμα την Αττική και ο Κυβερνήτης Καποδίστριας είχε απευθύνει έκκληση το 1830, να αγοραστούν τα οθωμανικά τσιφλίκια από Έλληνες. Το τσιφλίκι “Καράς” αγοράστηκε από τους Νικόλαο Καπετανάκη και τον Ιταλό Γαϊτάνο Μοράγια.

Το 1834 το τσιφλίκι “Καράς” πωλείται στον Άγγλο Κάρολο Βρέσβιντζ , ο οποίος είχε σαν εκπρόσωπο και επιστάτη τον Ιωάννη Χιλλ με τον οποίο το 1837, ο Νικόλαος Μπάτης υπογράφει το παρακάτω συμφωνητικό, μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να κατανοήσει ή να φανταστεί τι συνέβαινε την εποχή εκείνη, στον χώρο που αργότερα χτίστηκε η Ηλιούπολη…

Συμφωνητικό για την μίσθωση του “ιδιόκτητου Χωριού Καράς”

Αριθμ. 5908

Ενώπιον εμού του συμβολαιογράφου Αθηνών Κ. Κοκκίδου εν τω υπ’ αριθμ. 59 επί της οδού Αιόλου γραφείο μου, εμφανισθέντες ο κύριοι Ιωάννης Ε. Χιλλ και Νικόλαος Μπάτης κτηματίας, κάτοικοι Αθηνών γνωστοί μη ομολόγησαν ότι συνεφώνησαν μεταξύ τους ως έπεται:

Ο κ. Ι. Ε. Χιλλ, έχων υπό την επιστασία του το εν τη Αττική χωρίον “Καρά” ιδιόκτητον του Κυρίου Καρόλου Χολ Βρέσβιντζ, Άγγλου, μισθώνει το χωρίον τούτο ολόκληρον μεθ’ όλας τας συμπεριλαμβανομένας εις αυτό γαίας, και τα εν αυτώ ποιμενόμενα ζώα ως πρόβατα, βόας και μελίσσια εκατόν τριάκοντα επτά, (137) ευρισκόμενα εις χείρας του Χρήστου Τρίμη, τα δε πρόβατα τετρακόσια τριάκοντα πέντε (435) τον αριθμόν, ευρισκόμενα εις χείρας του Γεωργίου Χελιώτου έχοντος προς τούτοις και τέσσαρας βόας κοληγικούς, δύο γελάδια και πέντε μοσχάρια όλα κοληγικά με τον ιδιοκτήτην, τέσσαρας βόας όλους κοληγικούς ευρισκόμενους εις χείρας του Ιωάννου Χελιώτου καθώς και μίαν γελάδα και εν μοσχάρι του ιδιοκτήτου, έτι δε τέσσαρας βόας κοληγικούς και εν μοσχάρι θήλυ, του ιδιοκτήτου ευρισκόμενα εις χείρας του Μήτρου Κολελιού και έτερον ένα βουν ευρισκόμενον εις χείρας του Αντωνίου Αποσπόρη.

Η παρούσα μίσθωσις γίνεται επί πέντε συνεχή έτη από της σήμερον ανά χιλίας δραχμάς κατ’ έτος (100), τας οποίας υποχρεούται ο Κ. Ν. Μπάτης να πληρώνη εις τον κύριον Χιλλ ή εις τον ιδιοκτήτην του χωρίου Κύριον Βρέσβιντζ εις το τέλος εκάστου έτους.

Υπόσχεται ο Ν. Μπάτης ν’ αποδώση και τον όποιον παραλαμβάνη σπόρον συνιστάμενον από εκατόν πεντήκοντα κιλά σίτου και εικοσιτέσσερα κιλά κριθής τον οποίον θέλει αφήσει εις το ίδιον χωρίον μετά την λήξιν της πενταετίας.

Αι επισκευαί των καταστημάτων του χωρίου ένθα διανέμουσιν οι κολήγοι εννοούνται εις βάρος όλαι του Κ. Ν. Μπάτη. Όσα πρόβατα, μελίσσια και βόας του ποιμνίου παραλαμβάνει ο Κ. Ν. Μπάτης υποχρεούται να παραδώση εν καιρώ της προθεσμίας εις τον ιδιοκτήτη ταύτα πάντα και όλα τα εκ τούτων γεννηθησόμενα όσα ήθελον κρατηθεί κατά γνώσιν του ποιμένος προς αύξησιν, το δε αυξάνειν τούτων θέλει μείνει εις όφελος του ιδιοκτήτου χωρίς να δύναται ο Κ. Ν. Μπάτης να πωλήση εξ αυτών κανένα. Τους δε αρωτήρας βόας θέλει παραδώση ο Κ. Μπάτης εις τους ιδιοκτήτας κατά την λήξιν της πενταετούς προθεσμίας του χωρίς έλλειμμα βοός, εάν δε τις των βοών τούτων φθάση εις τα έσχατον της ζωής του έχει την άδειαν ο Κ. Μπάτης να τον πωλή αντικαθιστών άλλον βουν.

Όταν ο θάνατος των ζώων είτε προβάτων ή μελισσίων αναβαίνει μέχρι των εκατόν, ο ελλείπων αριθμός θέλει αναπληρούσθαι επομένως απ’ τα γεννηθησόμενα πρόβατα ή μελίσσια εκ των μενόντων όταν όμως ο θάνατος αυτών υπερβαίνει τα εκατόν ή η ζημία αύτη συμβή αποδεδειγμένως εκ τύχης τότε η ζημία εννοείται εις βάρος του ιδιοκτήτου. Ο κ. Ι. Χιλλ, θέλει στείλει την παρούσαν συμφωνίαν εις τον ιδιοκτήτην κύριον Βρέσβιντζ, δια να εγκριθή.

Εγένετο εν Αθήναις τη δεκάτη Τετάρτη Σεπτεμβρίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού τριακοστού εβδόμου έτους, αναγνωσθέν ενώπιον των συμβαλλομένων και των προσυπογεγραμμένων δύο μαρτύρων κυρίων Παύλου Σκουλούδη εμπόρου, Χριστοδούλου Ευαγγέλου μαθητού, κατοίκων Αθηνών γνωστών μοι, υπεγράφη παρ’ αυτών, εμού………Ακολουθούν υπογραφές

…………………………………………………………………………………………

(*). Αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Εδώ κάποτε …Συμβολή στην ιστορία της Ηλιουπολης», που εκδόθηκε το 2005 από τις εκδόσεις ΚΨΜ