Μαθησιακές Δυσκολίες και Νευροψυχολογική Εκτίμηση

*της Ευγενίας Παπαχρηστοπούλου

Ο όρος «μαθησιακές δυσκολίες» χρησιμοποιείται εδώ και μερικές δεκαετίες και πλέον έχει εισχωρήσει στην καθημερινότητα της σχολικής ζωής.

Στην ουσία πρόκειται για έναν ευρύ όρο που περιλαμβάνει τόσο τις μαθησιακές διαταραχές όσο και προβλήματα με τη διαδικασία της μάθησης που προέρχονται από νοσήματα, περιβαλλοντικές αιτίες, οικογενειακούς λόγους ή συναισθηματικές δυσκολίες.

Για τους παλαιότερους αυτές οι οντότητες ήταν ανύπαρκτες στη σχολική καθημερινότητα των χρόνων τους. Αντίθετα, γινόταν λόγος για «αδύνατους μαθητές» ή για παιδιά που «δεν παίρνουν τα γράμματα» και άλλες παρόμοιες εκφράσεις με το συνακόλουθο στίγμα που έφεραν στο ακουσμά τους. Σήμερα, οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί είναι ενήμεροι για δυσκολίες που έχουν ταυτότητα και παραπέμπουν τα παιδιά για διερεύνηση ή/και παρέμβαση.

Οι μαθησιακές διαταραχές είναι μία ανομοιογενής ομάδα δυσκολιών με επίκεντρο τη μάθηση. Ο ορισμός που έχει καθιερωθεί από το 1988 αναφέρεται σε δυσχέρεια στην κατάκτηση και χρήση του λόγου, της γραφής, της ανάγνωσης, των μαθηματικών ικανοτήτων, παρά τις φυσιολογικές νοητικές ικανότητες. Η τυπική τους εκδήλωση είναι η ακαδημαϊκή υποεπίδοση σε σχέση με τη χρονολογική ηλικία του παιδιού.

Οι εν λόγω διαταραχές προϋπάρχουν -συγκεκριμένα πρόκειται για εγγενείς δυσκολίες- της σχολικής φοίτησης αλλά δεν γίνονται αντιληπτές μέχρι το παιδί να φοιτήσει στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Αν και μπορεί να συνυπάρχουν με άλλες δυσκολίες όπως π.χ αισθητηριακές μειονεξίες, νοητική καθυστέρηση, συναισθηματικές διαταραχές, δε μπορούν να αποδοθούν σε αυτές. Τα αίτια των μαθησιακών διαταραχών αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος η οποία σχετίζονται με κληρονομικούς παράγοντες. Συνήθως ένας από τους δύο γονείς έχουν εκδηλώσει παρόμοια δυσκολία στη μάθηση κατά τα χρόνια της σχολικής τους ζωής. . Οι συνήθεις μαθησιακές διαταραχές είναι γνωστές με τις ονομασίες: δυσλεξία, δυσαναγνωσία, δυσγραφία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία.

Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι δυνατόν να παρουσιαστούν σε παιδιά που υφίστανται δυσμενείς περιβαλλοντικές ή κοινωνικές επιδράσεις (π.χ πολιτισμικές διαφορές, διαζύγιο γονέων, αλλαγή περιβάλλοντος, απώλειες). Επιπρόσθετα, προβλήματα με τη μάθηση είναι δυνατόν να εμφανίσουν παιδιά τα οποία έχουν διαγνωσθεί με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές (π.χ αυτισμός, ΔΕΠ-Υ, επιληψία κ.λ.π) σαν αποτέλεσμα αυτών των διαταραχών

Κάποιες από τις εκδηλώσεις των προαναφερόμενων μαθησιακών δυσκολιών και διαταραχών είναι οι εξής : γραμματικά και ορθογραφικά λάθη, λάθη στη σειρά των λέξεων, λανθασμένες καταλήξεις, παραλείψεις γραμμάτων, αντικαταστάσεις γραμμάτων, συλλαβιστική ανάγνωση, αργή και κοπιώδης ανάγνωση, αδυναμία στην κατανόηση κειμένων, αδυναμία στους υπολογισμούς, οπτικο-αντιληπτικές αδυναμίες, σύγχυση του αριστερού με το δεξί, ακατάληπτη γραφή, αδυναμία στην οργάνωση του γραπτού.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΦΥΓΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 80 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.

Publish at Calameo

Πέρα από την αιτιοπαθογένεια , την κατονομασία της δυσκολίας και τη φύση της, οι εν λόγω δυσκολίες συμβαίνουν στον μικρόκοσμο ενός παιδιού/εφήβου, επηρεάζονται από αυτόν και τον επηρεάζουν. Ως εκ τούτου η επίδραση των μαθησιακών δυσκολιών στα διάφορα συστήματα (οικογενειακό, σχολικό) που ανήκει το παιδί/έφηβος είναι πολυποίκιλη. Οι δυσκολίες αυτές συνοδεύονται από χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση οι οποίες σχηματίζουν την αυτοεικόνα του παιδιού με συχνή συνύπαρξη και άλλων συναισθηματικών διαταραχών. Τα συναισθήματα άγχους επεκτείνονται και στην οικογένεια η οποία αγωνιά για το μέλλον και την πορεία των παιδιών. Το σχολείο είναι πομπός και δέκτης των συναισθημάτων και συμπεριφορών που απορρέουν από αυτά και συχνά παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση και έκβαση αυτών των καταστάσεων. Είναι γεγονός ότι η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση ή διαφοροδιάγνωση των δυσκολιών συμβάλει σημαντικά τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπισή τους. Ως εκ τούτου, οι πολυσυστημικές τους επιπτώσεις μπορούν να περιοριστούν και η οικογένεια να ανακουφιστεί.

Η ραγδαία ανάπτυξη των νευροεπιστημών έχει συμβάλλει αποφασιστικά στη διάγνωση και αποκατάσταση τόσο των νευροαναπτυξιακών όσο και των νευροεκφυλιστικών διαταραχών. Η κλινική νευροψυχολογία είναι κλάδος της ψυχολογίας και μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα από τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η μελέτη πραγματοποιείται μέσω των νευροψυχολογικών αξιολογήσεων που τις χορηγεί εξειδικευμένος Κλινικός Νευροψυχολόγος. Τα άτομα που είναι εξειδικευμένα σε αυτόν τον τομέα έχουν ολοκληρώσει εκπαίδευση σε μεταπτυχιακό επίπεδο και την εποπτευόμενη πρακτική τους άσκηση. Έχουν γνώσεις ψυχοπαθολογίας, ψυχομετρίας, στατιστικής, αναπτυξιακής νευροψυχολογίας, διαφορικής διάγνωσης και μεθόδων αποκατάστασης. Η νευροψυχολογική αξιολόγηση γίνεται με μολύβι και χαρτί και η διάρκειά της ποικίλλει ανάλογα με το αίτημα παραπομπής. Ειδικότερα, η παιδονευροψυχολογία επιχειρεί να αναδείξει και να ερμηνεύσει τις σχέσεις μεταξύ του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου και της συμπεριφοράς των παιδιών και εφήβων.

Στον τομέα των μαθησιακών δυσκολιών η νευροψυχολογική αξιολόγηση συμβάλει στον έγκαιρο και έγκυρο εντοπισμό τους, στη διάκριση μεταξύ νευρολογικών και συναισθηματικών διαταραχών, στην ανάδειξη δυνατοτήτων και αδυναμιών, στην καθοδήγηση της παρέμβασης και τέλος στην αποκατάστασή τους. Θεωρείται ίσως η καλύτερη λεπτομερέστερη και αντικειμενική αξιολόγηση για τις μαθησιακές δυσκολίες, τις αναπτυξιακές διαταραχές καθώς και τα προβλήματα μάθησης. Η διαδικασία και η φύση της νευροψυχολογικής αξιολόγησης είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό καθώς η είσοδός της στην ελληνική πραγματικότητα είναι σχετικά πρόσφατη. Οι γονείς εκφράζουν απορίες σχετικά με την αναγκαιότητα και αποτελεσματικότητά της. Για τα παιδιά η διαδικασία συνήθως είναι ευχάριστη , την αντιμετωπίζουν με ενθουσιασμό και συνεργάζονται για την ολοκλήρωσή της. Οι δοκιμασίες διαφέρουν από τις συνήθεις σχολικές δοκιμασίες, ενώ έχουν τη μορφή νοητικών παιχνιδιών. Ο Κλινικός Νευροψυχολόγος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επικεντρώνεται στην ανάδειξη των δυνατοτήτων του παιδιού/εφήβου και συνεργάζεται μαζί του για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό δημιουργώντας ένα καλό κλίμα επικοινωνίας. Τα κέρδη που αποκομίζει το παιδί ή ο έφηβος είναι σημαντικά. Τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα είναι εξατομικευμένα για το κάθε παιδί/έφηβο και συνάγονται όχι μόνο από τις επιδόσεις του παιδιού/εφήβου στις μεμονωμένες δοκιμασίες αλλά από ένα συνδυασμό παραγόντων, όπως το ιατρικό, αναπτυξιακό και μαθησιακό ιστορικό του παιδιού, την κλινική παρατήρηση, τη συνέντευξη με τους γονείς καθώς και από προηγούμενες αξιολογήσεις. Για τα αποτελέσματα συντάσσεται λεπτομερής γραπτή αναφορά με εκτιμήσεις για την τρέχουσα κατάσταση του παιδιού, την έκθεση των δυνατοτήτων και αδυναμιών του καθώς και προτάσεις για τη περαιτέρω βελτίωση του παιδιού στους τομείς που παρουσιάζει αδυναμία.

Με τα πολύτιμα όπλα της νευροψυχολογίας στη φαρέτρα μας μπορούμε να συμβάλουμε όχι μόνο στην αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών αλλά και κάθε είδους δυσκολίας που παρουσιάζεται στα παιδιά/εφήβους για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, των οικογενειακών τους σχέσεων και κυρίως τη μελλοντική τους πορεία σαν ώριμοι και ανεξάρτητοι ενήλικες.

*Σύντομο Βιογραφικό

Η Ευγενία Παπαχρηστοπούλου είναι Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας εν αποστρατεία. Παράλληλα με τα στρατιωτικά της καθήκοντα, ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές της στο Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια εξειδικεύθηκε στην Κλινική Νευροψυχολογία φοιτώντας σε Μεταπτυχιακό της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.

Τα τελευταία χρόνια της στρατιωτικής της καριέρας υπηρέτησε στο Κέντρο Ειδικής Φροντίδας Παιδιών του Πολεμικού Ναυτικού όπου απέκτησε πολλαπλή εμπειρία σε νευροψυχολογικές αξιολογήσεις παιδιών και εφήβων καθώς και σε ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις.

Δραστηριοποιήθηκε εθελοντικά στις δράσεις του Κέντρου Νοητικής Ενδυνάμωσης της Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών πραγματοποιώντας πλήθος νευροψυχολογικών αξιολογήσεων σε ενηλίκους, ενώ συμμετείχε και σε ομάδες νοητικής ενδυνάμωσης ηλικιωμένων.